4 Spirit'ers brengen een bezoek aan Noord-Ierland

Free Derry Corner. Van links naar rechts zie je de Gentse Spirit-leden Pieter Van De Poele, Peter Craeyeveld en Guido Poppelier

De vzw Maatschappelijk Verantwoord Toerisme organiseerde in het weekend van 31 januari een vierdaagse naar Noord-Ierland. Op 30 januari vertrok een 20 koppige delegatie. De groep bestond uit onafhankelijke regionalisten, een delegatie van ‘advocaten voor de wereld’ en 4 kaderleden van Spirit: Peter Craeyeveld, partijbestuurslid, Guido Poppelier, kabinetsmedewerker, Pieter Van De Poele, parlementsmedewerker en Eric De Greef, gemeenteraadslid in Halle. De eerste twee zijn tevens bestuurslid van Spirit voor Gent.

De concrete aanleiding was de wellicht laatste herdenking van Bloody Sunday. Inderdaad, de republikeinse gemeenschap rekent na 22 jaar op een eerlijk en bevrijdend rapport van Lord Saville, waaruit de ware toedracht van de feiten van 30 januari 1972 zou moeten blijken. Dit rapport wordt dit voorjaar verwacht. Het vorige onderzoek onder Lord Widgery was nooit ernstig en vormde de zoveelste kaakslag voor de geviseerde bevolking.

Tijdens deze reis werden de belangrijkste plaatsen die verband houden met de ‘Troubles’ bezocht. In de streek van South-Armagh werd beangstigend duidelijk hoe sterk de greep van de Britten op deze grensstreek nog steeds is: versterkte kazernes, muren van bijna 10 meter hoog, camerabewaking en hoogtechnologische afluisterapparatuur, en regelmatige intimidaties door opstijgende en laagvliegende helikopters. Vandaag wordt Noord-Ierland nog steeds door 16.000 Britse para’s bezet.

In Belfast werden de belangrijkste republikeinse en loyalistische wijken bezocht: Falls Road, Ardoyne en Shankill Road. Het gaf ons meerdere malen kippenvel.


De Derry Four van Spirit: van links naar rechts een begeleider, Guido Poppelier, Pieter Van De Poele, Peter Craeyeveld en Eric Degreef.

Europa heeft een selectief geweten! Hier worden nog regelmatig mensen uit hun huizen verdreven, scheidt een hoge muur de verschillende wijken en zijn de incidenten niet uit de lucht, ondanks het staakt-het-vuren van 1994 en het Goede Vrijdagakkoord van 1998. ‘The siege of Short Strand in 2001’, de ‘gijzeling’ van scholieren aan de Holy Cross school (we hebben Father Troy ontmoet), de nieuwe instelling van de ‘direct rule’ door London, … eigenlijk is dit alles veel te weinig bekend in Europa en wordt het spijtig genoeg steeds afgedaan als een binnenlandse aangelegenheid van de Britten.

Vlaanderen mag deze gemeenschap niet in de steek laten. De steun, vooral van de delegatie van Vlaamse advocaten, en door onze aanwezigheid, moet een permanent karakter krijgen en de nog steeds ‘vuile’ rol van de Britten moet op de politieke agenda geraken!

Eric Degreef,
gemeenteraadslid,
website: Spirit Halle

Achtergrond:
Bloody Sunday, 30 januari 1972 - Derry, Noord-Ierland

Tijdens een betoging van de Noord-Ierse burgerrechtenbeweging opent het Britse leger het vuur op ongewapende demonstranten. Balans: 14 doden en 17 gewonden.

De beelden van deze verschrikkelijke gebeurtenis hebben spijtig genoeg hun plaats in het overzicht van 50 jaar televisie van de VRT. Dankzij Sunday Bloody Sunday van de Ierse popgroep U2 en de recente bekroonde film Bloody Sunday (2002) van Paul Greengrass blijft deze gebeurtenis gelukkig niet enkel in de archiefkasten van de geschiedenis zitten.

Wat is er die dag eigenlijk gebeurd? Deze vraag kan niet beantwoord worden zonder een schets te geven van de tijdsgeest en situatie van het Britse Noord-Ierland van die tijd.

Situatieschets

Eind jaren ’60 en de beginjaren ‘70 werden gekenmerkt door maatschappelijke contestatie van vooral de studentenbevolking tegen het democratisch deficit in de samenleving. Dit werd natuurlijk beïnvloed door de plaatselijke situatie. In Vlaanderen was er het mobiliserend effect van de slogan ‘Leuven Vlaams!’. In de Verenigde Staten hield de burgerrechtenbeweging zich hoofdzakelijk bezig met de rechten van de zwarten. In Noord-Ierland was er een gelijkaardige contestatiesfeer, maar hier lag de focus op de situatie van de katholieke gemeenschap in het overwegend protestantse Noord-Ierland.

Door de discriminatie van de katholieken werd in 1967 een burgerrechtenorganisatie opgericht, de Northern Ireland Civil Rights Association (NICRA). Deze organisatie gebruikte dezelfde pacifistische strategie als de zwarte burgerrechtenbeweging in de VS. Enkele eisen van deze beweging:

- ’One man, one vote’, iets wat nog altijd geen evidentie was in de feiten. Het Britse kiessysteem is een meerderheidssysteem, d.w.z. dat degene die het meest stemmen haalt in een bepaald gebied, de zetel krijgt; of hij nu 15%, 25% of 100 % van de stemmen haalt, maakt niet uit. De protestanten slaagden erin om de via de invulling van de kieskringen hun macht te bestendigen door ervoor te zorgen dat katholieke wijken steeds werden verdeeld over net iets sterkere protestantse wijken.
- Het afschaffen van de Special Powers Act. Deze wet liet toe om zomaar iemand op te pakken zonder enige wettelijke procedure die voorziet in een officiële aanklacht en de meest elementaire rechten van de verdediging. Op die manier werden duizenden mensen zonder enige aanleiding in hun huis opgepakt en zonder proces voor onbepaalde tijd in de gevangenis gegooid.
- Het ontbinden van de B-specials. Deze uitsluitend uit protestanten bestaande ordedienst werd regelmatig ingezet door de protestantse leiders om katholieke protestacties uit elkaar te slaan.
- Onpartijdige toewijzing van gemeentewoningen en einde van discriminatie in overheidsbanen.

Met bovenstaande schets in het achterhoofd is het makkelijker te begrijpen wat er op die bewuste zondag is gebeurd.

De gebeurtenissen van Bloody Sunday

In de namiddag van zondag 30 januari 1972 zou er geweldloze protestmars plaatshebben tegen de massale interneringen van katholieken. Plaats van afspraak was Creggan in de Bogside, een arme Iers-katolieke wijk in Derry.

Op dat moment was men in het stadscentrum bezig met de voorbereidingen om de betoging buiten het stadscentrum van Derry te houden. In de feiten kwam het er op neer dat het Britse leger carte blanche had, iets wat de organisatoren van de betoging niet wisten. De Noord-Ierse politie had nochtans geadviseerd dat de betoging door het stadscentrum mocht trekken. Het Britse leger legde dit advies naast zich neer. Een eerste indicatie dat het Britse leger mogelijk een plan had. Zij hadden ondertussen 26 barricades opgeworpen, die zodanig waren opgesteld dat men een confrontatie niet kon vermijden. Het aanwezige regiment was bovendien een elite-eenheid ‘the First Batallion of the Parachute Regiment’. Aan de andere kant van het spectrum had het IRA de belofte gemaakt aan de organisatoren van de mars dat ze zich niet zouden mengen in de betoging. Vanuit het standpunt van de betogers leek alles er dus op te wijzen dat het naar Noord-Ierse standaarden om een vreedzame betoging zou gaan. Dat was ook te merken aan de samenstelling van de betoging. Er liepen immers heel wat vrouwen en kinderen mee in de optocht.

Rond 16u.00 kwam de optocht aan bij de Britse barricades. Enkele heethoofden konden niet weerstaan aan de verleiding om met stenen en flessen naar de zwaarbewapende Britse militairen te gooien. Het leger kreeg de opdracht om tot ‘arrestaties’ over te gaan. Waar ze eerst met traangas en rubberkogels schoten, hoorde men plots ook het typische geluid van het schieten met echte kogels. Er werden mensen in de rug geschoten, er werden mensen geraakt die gewonden wilden helpen, er werd op mensen geschoten die met in de handen in de lucht liepen en onder de dodelijke slachtoffers waren zes zeventienjarigen….

Op een halfuur tijd in een gebied dat niet veel groter was dan een voetbalveld had het Britse leger 13 mensen doodgeschoten en 15 anderen verwond. Ondertussen was heel Ierland en ook de rest van de wereld opgeschrikt door dit door Britten aangerichte bloedbad.


Gedenkteken voor alle Ierse vrijheidsstrijders

En daarna?

Het Britse leger stelde onmiddellijk na de incidenten dat ze werden beschoten en dat er spijkerbommen werden gegooid. Merkwaardig, want geen enkele Britse soldaat werd verwond. Er kwam een onderzoekscommissie onder Lord Widgery. Dit werd een regelrechte farce gezien zo’n 500 getuigenissen werden geweigerd. De conclusie van de Widgery-onderzoekscommissie was dat ‘de organisatoren de volle verantwoordelijkheid van de gebeurtenissen op hun schouders zullen moeten dragen’.

Jaarlijks wordt er eind januari een herdenkingsmars gehouden met tienduizenden deelnemers en sinds 1992 bestaat er een vereniging bestaande uit de familieleden van de slachtoffers die op zoek zijn gegaan naar de waarheid. Hun inspanningen werden bekroond door de installatie van een nieuwe onderzoekscommissie door Brits premier Tony Blair onder leiding van Lord Saville. Ondertussen was het ook duidelijk geworden dat het Britse leger druk heeft uitgeoefend op militairen die wilden getuigen, de wapens die werden gebruikt werden vernietigd, bepaalde militairen anonimiteit genieten en zelfs promotie kregen. De hoop van de familieleden is dat er in de loop van dit jaar een definitieve en rechtvaardige conclusie komt van de commissie Saville.

U heeft ondertussen wel begrepen dat dit een belangrijke episode is in het Noord-Ierse drama.

Het spreekt voor zich dat het vredesproces in Noord-Ierland enkel een kans heeft indien de familieleden van de slachtoffers van verschrikkelijke gebeurtenissen als Bloody Sunday recht krijgen op de waarheid. Vredesopbouw begint met het onvoorwaardelijk herstel van het rechtvaardigheidsbeginsel in een samenleving.

Peter Craeyeveld
(dit artikel verscheen ook in het tijdschrift van VOS, de Vlaamse Oud-Strijdersvereniging)